سازه فضاکار یک سیستم خرپای سه بعدی است که دهانههای آن در دو جهت گسترش یافتهاند و اعضای آن فقط تحت تأثیر کشش و فشار قرار دارند. این سازهها از مدولهای یکسان و تکرار شونده با لایههای موازی در بالا و پایین (مشابه میلههای فوقانی و تحتانی خرپا) تشکیل میگردند
سازه فضاکار، به مجموعه سازههای مشابهی اطلاق میشود که شامل شبکهها، طاقها، برجها، شبکههای کابلی، سیستمهای پوستهای و غشایی، سازههای تا شونده و ترکیبات کش بستی میشود. این تعریف، یک تعریف ریخت شناسانه از سازههای فضا کار است
یک قاب فضایی یا سازهٔ فضایی، عبارت است از سازهای که از اجزای خرپامانند سبک و محکم تشکیل شده از پایههایی که در یک الگوی هندسی در کنار هم قرار گرفتهاند. قابهای فضایی برای پوشش دادن دهانههایی که تکیهگاه کمتعدادی دارند به کار میروند. چون در قابهای فضایی، همچون خرپاها از مثلث استفاده میشود، لنگرهای خمشی، به صورت بارهای کششی و فشاری به اعضای محوری خرپا منتقل میگردند که این خود باعث مستحکم بودن قابهای فضایی میشود.
اصطلاح سازه فضایی گاهی اوقات به جای سازه فضاکار بکار میرودکه این دو اصطلاح از لحاظ کلمهای مترادفند؛ ولی از لحاظ معنا و مفهوم با هم تفاوت دارند. سازه فضایی به سازهای اطلاق میشود که در فضای خارج از جو ساخته یا مورد استفاده قرار گیرد که ممکن است خود یک فضاکار باشد
سادهترین نوع قابهای فضایی به این گونهاست که هرمهایی با سقف تخت و با استفاده از میلههای آلومینیومی یا فولادی میلهای شکل ساخته شوند. در بیشتر مواقع، این نوع از قابها شبیه به بازوی متحرک افقی یک جرثقیل برجی است که در کنار هم قرار گرفتهاند. نوع دیگر قابهای فضایی که دارای استحکام بیشتری نیز هست، به صورت هرمهای چهاروجهی بههمپیوسته اجرا میشوند. در این حالت، همهٔ اعضای محوری قاب، دارای طول یکسانی هستند. از نظر فنی، این نوع از قاب فضایی، مانند یک شبکهٔ برداری یا یک خرپای هشتگانهاست. در انواع دیگر قابها نیز، با تغییر دادن طول اعضای محوری، شکل کلی سازه به صورت انحناء یا اشکال هندسی دیگر تغییر مییابد.
به عنوان قدیمیترین ساختها برای سازههای فضاکار میتوان از داربستهایی که جهت نگهداری چادرهای انسانهای اولیه بکارمی رفت نام برد. از جمله قدیمیترین چادرهای انسانهای اولیه که در مناطقی از چین باستان که در چند سال پیش کشف شده بود میتوان اشاره کرد. کاربرد سازههای شبکهای و سه بعدی در روم باستان و ایران کهن و نیز ایران دوره صفویه در ساخت سالنهای تجمع، آمفی تئاترها، قصرها، مساجد اسلامی، اماکن متبرکه و غیره جلوه گر است.
اولین شبکه چند لایه توسط الکساندر گراهام بل در سال ۱۹۰۶ برای کایت پرواز ساخته شد. در این شبکه طول اعضاء یکسان، اتصالات ساده بود. او اولین مهندسی است که حدود ۹۰ سال پیش نشان داد که میتوان با قرار دادن صحیح اعضاء سازهای در کنار هم سازههایی محکم و سبک ساخت. میتوان گفت کاربرد عملی و توسعه یا فته سازههای فضاکار و طراحی اصولی این گونه سازهها از سال ۱۹۵۰ شروع شدهاست. مهندسین سازه به دلیل رفتار خوب این نوع سازهها در برابر بارهای مختلف و مهندسین معمار به علت زیبایی و یکنواختی خاصی که در هندسه آنها موجود است مجذوب این گروه از سازهها شده و تحقیق و بررسی عمیقی در رفتار واقعی این سازهها و کاربرد ساختار بهینه در تحلیل و طرح این سیستمها آغاز گردید